Η ετυμολογική προέλευση της λέξης μόρφωσις είναι από το < μορφόω / μορφῶ (που σημαίνει δίνω μορφή). Δίνω μορφή στο μυαλό και την ψυχή μου, τα καλλιεργώ ορθά.
Η μόρφωση αποτελεί υπέρτατο κοινωνικό αγαθό, την αδιάκοπη προσπάθεια του ανθρώπου για δια βίου μάθηση. Στις μέρες μας θεωρείται μορφωμένος κάποιος άνθρωπος που έχει λάβει ανώτατη ακαδημαϊκή εκπαίδευση, ή αυτός που μελετά πολύ και είναι πνευματικά καλλιεργημένος. Πολλές φορές μπερδεύουμε τον πολυμαθή ή τον επαγγελματία που έχει λάβει εξειδίκευση στον τομέα του, με τον μορφωμένο.
Το σχολείο μέσω των βασικών βαθμίδων εκπαίδευσης (Δημοτικό, Γυμνάσιο, Λύκειο) αποσκοπεί στην μόρφωση και στην παιδεία των ατόμων. Δύο έννοιες σύμφυτες μεταξύ τους, αλληλοσυμπληρούμενες που συχνά όμως παρερμηνεύονται.
Διαφορά Παιδείας και Μόρφωσης
Πολλοί άνθρωποι μπορεί για παράδειγμα να έχουν ολοκληρώσει ανώτατες ακαδημαϊκές σπουδές σε κάποιο γνωστικό αντικείμενο της αρεσκείας τους (μεταπτυχιακό, διδακτορικό, μεταδιδακτορικό) μπορεί να διαθέτουν υψηλό IQ (δείκτη νοημοσύνης) να έχουν επικοινωνιακές δεξιότητες αλλά να στερούνται βασικής παιδείας. Όταν για παράδειγμα κάποιος παρόλο την υψηλή μόρφωση ή και την κοινωνική θέση που διαθέτει, βιαιοπραγεί, δολοφονεί, κλέβει, εξαπατά, ή φέρεται απαξιωτικά στους άλλους, αναξιοπρεπώς και ανήθικα. Θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε αυτόν τον άνθρωπο αληθινά μορφωμένο;
Η παιδεία προέρχεται από την αγωγή που έχει λάβει κάποιος από τους βασικούς φορείς κοινωνικοποίησης (οικογένεια, σχολείο) κοινωνία κλπ. Αφορά την πολύπλευρη προσωπικότητα του ατόμου, τον χαρακτήρα, τον ψυχισμό, τις αρετές, και τις αξίες του. ‘’Η λέξη παιδεία προέρχεται από το ρήμα «παιδεύω» που σημαίνει διδάσκω – παιδεύω μέσω των διάφορων βαθμίδων εκπαίδευσης στην ολιστική διάπλαση της προσωπικότητας και του ήθους του ατόμου.’’
Η μόρφωση και η παιδεία ανυψώνουν το πνεύμα και την ψυχή του ανθρώπου. Όπως και η ετυμολογία της λέξης ‘’άνθρωπος’’ είναι ‘’άνω θρώσκω’’ που σημαίνει κοιτάζω ψηλά. Η αληθινή μόρφωση δεν περιορίζεται στην κατάρτιση αλλά στην περαιτέρω καλλιέργεια του ατόμου. Εξανθρωπίζει τον άνθρωπο, τον σμιλεύει, όπως σμιλεύει ο καλλιτέχνης τον πηλό, τον κάνει πιο λεπτό στους τρόπους και τις συμπεριφορές, αληθινά ευγενή, με σεβασμό στα δικαιώματα των άλλων και στα δικά του. Δεν βλάπτει κανέναν, παρά μόνο ωφελεί τον εαυτό του και την κοινωνία.
Ο Αριστοτέλης, αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος και επιστήμονας, μάλιστα είχε πει ότι « Η μόρφωση του μυαλού χωρίς την μόρφωση της καρδιάς, δεν είναι καθόλου μόρφωση».
Τι οφέλη παρέχει η μόρφωση;
Η αληθινή καλλιέργεια στον άνθρωπο έχει οφέλη για τον ίδιο αλλά και για τους άλλους. Το άτομο αντιλαμβάνεται καλύτερα τον εαυτό του αλλά και τον κόσμο γύρω του, αποκτά αυτογνωσία. Γίνεται πιο ευσυνείδητος και υπεύθυνος στην προσωπική ζωή του και την εργασία του. Αναγνωρίζει ότι η συμπεριφορά του έχει συνέπειες στο κοινωνικό σύνολο.
Αν πραγματικά οι άνθρωποι γινόμασταν όλο και πιο ‘’μορφωμένοι’’ θα εξέλειπε η βία και η αναρχία στον κόσμο.
Η μόρφωση προωθεί τον υγιή διάλογο, ενδυναμώνει την σκέψη και οπλίζει εσωτερικά τον άνθρωπο με αξίες και αρετές. Διευρύνει τους κοινωνικούς, πολιτιστικούς και πνευματικούς ορίζοντες του.
Τι ήταν η Μόρφωση για τον Σωκράτη;
Στην αρχαία Ελλάδα για τον Σωκράτη, Αθηναίο Έλληνα Φιλόσοφο, ο οποίος έζησε κατά το 470 π.Χ./469 – Αρχαία Αθήνα, 399 π.Χ. ‘’ Η μόρφωση δεν αφορούσε την συσσώρευση γνώσεων αλλά ήταν θέμα συμπεριφοράς’’.
Συγκεκριμένα είχε πει πως ο μορφωμένος άνθρωπος συγκεντρώνει κάποια κοινά στοιχεία.
- Μορφωμένος κατά τον Σωκράτη είναι αυτός που μπορεί να διαχειριστεί τις δυσάρεστες καταστάσεις της ζωής αντί να ηττηθεί από αυτές.
- Είναι αυτός που αντιμετωπίζει όλα τα γεγονότα με λογική και γενναιότητα.
- Αυτός που είναι έντιμος σε όλες του τις συναλλαγές.
- Αυτός που συμπεριφέρεται σε δυσάρεστα γεγονότα και αντιπαθείς ανθρώπους με καλή προαίρεση.
- Αυτός που ελέγχει τις απολαύσεις του.
- Αυτός που δεν επέτρεψε στα αρνητικά συμβάντα, τις ατυχίες και τις αποτυχίες της ζωής να τον νικήσουν.
- Τέλος, αυτός που δεν έχει αλλοιωθεί ο χαρακτήρας του, δεν έχει φθαρεί από την επιτυχία και την δόξα.»